ผง 'มัทฉะ' สุดฮิต ผงมัทฉะขาดตลาดจริงไหม? ทำไมถึงหายาก?

ปัญหาการขาดแคลนผงมัทฉะ: ข้อเท็จจริงหรือแค่กระแส?

ในญี่ปุ่นเอง เพราะราคามัทฉะในญี่ปุ่นถูกกว่าในหลายประเทศ ทำให้นักท่องเที่ยวซื้อมัทฉะกลับไปจำนวนมาก ความต้องการที่พุ่งสูงขึ้นนี้ทำให้แบรนด์ชาญี่ปุ่นชื่อดังสองแบรนด์ ได้แก่ Ippodo และ Marukyu Koyamaen ซึ่งทั้งคู่มีร้านค้ายอดนิยมในเกียวโต ประสบปัญหาการขาดแคลนมัทฉะอย่างรุนแรง จนต้องหยุด หรือควบคุมการขาย โดยเรื่องแบบนี้ ถือเป็นสิ่งที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน

สถานประกอบการบางแห่งในต่างประเทศก็บังคับใช้ข้อจำกัดที่คล้ายกัน ร้านกาแฟและร้านค้าปลีกในซิดนีย์ ประเทศออสเตรเลีย เริ่มกำหนดข้อจำกัดในการซื้อ หลังความต้องการของมันสูงขึ้น และตามรายงานของ The Strait Times พบว่า ธุรกิจในสิงคโปร์ได้ปรับราคาผลิตภัณฑ์มัทฉะขึ้นถึง 15% ตั้งแต่กลางเดือนตุลาคม ปีที่ผ่านมาด้วย

ขณะที่ในประเทศไทย ก็เห็นถึงการกักตุน และขึ้นราคามัทฉะตามแพลตฟอร์มขายของออนไลน์ที่เพิ่มมากขึ้น 100-200% รวมไปถึงฝั่งผู้ประกอบการอย่างร้าน  Peace 和 oriental teahouse ก็แจ้งว่ายังไม่สามารถผลิตสินค้าได้ตามปริมาณความต้องการที่เพิ่มขึ้น รวมถึงได้ออกมาตการ

จำกัดการซื้อสินค้าบางรายการ ต่อบัญชี ต่อเดือน ให้เหมาะสม หรืออย่างร้าน MTCH เองก็ประกาศระงับการขายผงมัทฉะทุกชนิดอย่างไม่มีกำหนด จากปัญหา

ากักตุนสินค้า และการซื้อเพื่อนำไป ขายต่อแสวงหาผลกำไรด้วย

นอกจากนี้ การเพิ่มขึ้นของความต้องการบริโภคมัทฉะในระดับโลก โดยเฉพาะในสหรัฐอเมริกา ยุโรป และจีน ทำให้ซัพพลายไม่เพียงพอ ในปี 2023 ความต้องการมัทฉะระดับพรีเมียมเพิ่มขึ้นกว่า 30% ส่งผลให้สินค้าขาดตลาดในบางช่วงเวลา ร้านค้าหลายแห่งต้องเผชิญกับความล่าช้าในการนำเข้าสินค้า และราคาก็สูงขึ้นตามหลักอุปสงค์และอุปทาน

สาเหตุที่ทำให้มัทฉะหายากและราคาแพงขึ้น

1. พื้นที่การผลิต กระบวนการผลิตที่ซับซ้อนและใช้เวลานาน

แม้ว่าความต้องการมัทฉะจะเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง แต่ปริมาณการผลิตกลับไม่สามารถตอบสนองได้เต็มที่ อุตสาหกรรมการผลิตมัทฉะต้องเผชิญกับความท้าทายหลายประการ หนึ่งคือข้อจำกัดด้านพื้นที่เพาะปลูก โดยเฉพาะในญี่ปุ่นซึ่งเป็นแหล่งผลิตมัทฉะคุณภาพสูง รวมถึงมีข้อจำกัดทางภูมิศาสตร์ เนื่องจากมัทฉะแท้คุณภาพดีส่วนใหญ่ผลิตในญี่ปุ่น โดยเฉพาะจากแหล่งที่มีชื่อเสียง เช่น อูจิ (Uji) ในจังหวัดเกียวโต นิชิโอะ (Nishio) ในจังหวัดไอจิ และชิซูโอกะ (Shizuoka) กระบวนการปลูกต้องใช้การพรางแสงเพื่อเพิ่มคลอโรฟิลล์ในใบชา ก่อนนำไปเก็บเกี่ยว บดละเอียดด้วยหินโม่เพื่อให้ได้เนื้อสัมผัสที่ละเอียดและรสชาตินุ่มลึก

มัทฉะไม่ใช่แค่การบดใบชาให้ละเอียดเท่านั้น แต่ต้องผ่านกระบวนการที่พิถีพิถันตั้งแต่การปลูก การเก็บเกี่ยว ไปจนถึงการบดด้วยหินโม่ที่ใช้เวลาหลายชั่วโมงกว่าจะได้ผงชาเพียงเล็กน้อย การผลิตมัทฉะคุณภาพสูงใช้แรงงานฝีมือและต้องการความชำนาญ ทำให้มีต้นทุนการผลิตสูง

ตัวอย่างเช่น มัทฉะเกรดเซริโมเนียล (Ceremonial Grade) ซึ่งเป็นเกรดสูงสุด มักผลิตจากใบชาอ่อนที่ต้องปลูกใต้ร่มเงานาน 3-4 สัปดาห์ก่อนเก็บเกี่ยว เพื่อเพิ่มระดับกรดอะมิโน เช่น แอล-ธีอะนีน ซึ่งให้รสหวานและลดความขม จากนั้นจึงนำใบชาไปนึ่ง ตากแห้ง และบดด้วยโม่หิน ซึ่งใช้เวลาถึง 1 ชั่วโมงในการผลิตผงมัทฉะเพียง 30 กรัม

2. การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่ส่งผลกระทบต่อผลผลิต

ปัจจุบัน เทนฉะ ซึ่งเป็นใบชาที่ใช้ในการผลิตมัทฉะโดยเฉพาะ กำลังขาดแคลน ความต้องการที่เพิ่มขึ้นนี้ทำให้สต็อกที่มีอยู่หมดลงอย่างรวดเร็ว จนไม่สามารถเติมสต็อกได้อีกต่อไป เนื่องจากเป็นผลิตภัณฑ์ตามฤดูกาล

ทั้งภูมิอากาศที่แปรปรวนส่งผลโดยตรงต่อการปลูกชา เช่น อุณหภูมิที่สูงขึ้นทำให้ใบชางอกเร็วเกินไป ส่งผลต่อรสชาติและคุณภาพของมัทฉะ นอกจากนี้ พื้นที่ปลูกชาในญี่ปุ่นต้องเผชิญกับภัยพิบัติทางธรรมชาติ เช่น พายุไต้ฝุ่น น้ำท่วม และภัยแล้ง ซึ่งทำให้ผลผลิตลดลง

3. การขาดแคลนเกษตรกรและแรงงานฝีมือ

เกษตรกรชาวญี่ปุ่นจำนวนมากเข้าสู่วัยเกษียณ โดยเฉพาะในอุตสาหกรรมชา ซึ่งเป็นงานที่ต้องใช้ทักษะสูง การขาดแรงงานรุ่นใหม่ทำให้หลายไร่ชาต้องลดกำลังการผลิต และบางแห่งถึงขั้นต้องเลิกทำไร่ชา ส่งผลให้ปริมาณมัทฉะลดลงตามไปด้วย

4. ความต้องการจากตลาดโลกที่เพิ่มขึ้น

มัทฉะกลายเป็นที่นิยมในวงการสุขภาพและความงาม โดยมีการวิจัยชี้ให้เห็นถึงประโยชน์ของมัทฉะต่อสุขภาพ เช่น การต้านอนุมูลอิสระ การเผาผลาญพลังงาน และการลดความเครียด ความต้องการจากตลาดที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วทำให้ซัพพลายไม่เพียงพอ และราคามัทฉะจึงพุ่งสูงขึ้น

ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือ Starbucks ซึ่งเปิดตัวเมนูเครื่องดื่มมัทฉะในหลายประเทศ และได้รับความนิยมอย่างมาก ทำให้เกิดความต้องการมัทฉะในเชิงพาณิชย์เพิ่มขึ้นหลายเท่าตัว

อนาคตของตลาดมัทฉะ: จะขาดแคลนต่อไปหรือไม่?

แม้ว่าปัจจุบันจะมีปัญหาด้านซัพพลาย แต่หลายฝ่ายเริ่มหาทางแก้ไข เช่น การขยายพื้นที่เพาะปลูกในประเทศอื่น ๆ อย่างจีน เกาหลีใต้ และไต้หวัน รวมถึงการนำเทคโนโลยีเข้ามาช่วยปรับปรุงกระบวนการผลิตให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น อย่างไรก็ตาม มัทฉะเกรดพรีเมียมจากญี่ปุ่นยังคงมีข้อจำกัดด้านปริมาณและคุณภาพที่ควบคุมได้ยาก

นักวิเคราะห์คาดการณ์ว่าราคามัทฉะอาจยังคงสูงขึ้นในระยะสั้น แต่หากสามารถเพิ่มกำลังการผลิตได้ ตลาดก็จะมีเสถียรภาพมากขึ้นในอนาคต นอกจากนี้ แบรนด์ชาชั้นนำบางรายเริ่มปรับกลยุทธ์ เช่น การสร้างไร่ชาแบบยั่งยืน และพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่ใช้มัทฉะน้อยลงเพื่อให้สามารถรองรับความต้องการของตลาดได้ดียิ่งขึ้น

มัทฉะขาดตลาดจริง แต่เป็นผลมาจากหลายปัจจัย ทั้งกระบวนการผลิตที่ซับซ้อน การเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ การขาดแคลนแรงงาน และความต้องการที่เพิ่มขึ้นในระดับโลก แม้ว่าจะมีแนวทางแก้ไขในระยะยาว แต่ในช่วงนี้ผู้บริโภคอาจต้องเผชิญกับราคาที่สูงขึ้นและการหามัทฉะคุณภาพดีที่ยากขึ้นกว่าเดิม อย่างไรก็ตาม ความนิยมของมัทฉะไม่น่าจะลดลง และตลาดมัทฉะยังคงมีแนวโน้มเติบโตอย่างต่อเนื่อง