บำนาญประกันสังคม ปรับสูตรใหม่ ใครได้-เสีย?

ทำไมต้องปรับสูตรคำนวณ

นายณภูมิ สุวรรณภูมิ นักคณิตศาสตร์ประกันภัย กองวิจัยและพัฒนา สำนักงานประกันสังคม  โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊กส่วนตัว เพื่ออธิบายการคำนวณปรับสูตรใหม่ว่าได้นำ สูตร CARE (Career-Average Revalued Earnings )  หรือ “เฉลี่ยตลอดชีวิตการทำงาน”มาใช้ในการคำนวณ  พร้อมยืนยันแนวคิดว่าสูตร CARE ไม่ใช่การ “เพิ่มบำนาญ” แต่เป็นการปรับให้ระบบยุติธรรมและยั่งยืน ภายใต้หลักการ “ส่งมากได้มาก ส่งน้อยได้ตามสัดส่วน” 

โดยการปรับสูตรบำนาญประกันสังคมจากสูตร 60 เดือนสุดท้ายเป็นสูตร CARE (Career-Average Revalued Earnings) เพื่อความเป็นธรรมมากขึ้น โดยเฉลี่ยค่าจ้างตลอดอายุงานและปรับค่าเงินย้อนหลัง สูตรใหม่นี้ช่วยให้ผู้ที่เคยส่งเงินสมทบสูงแต่เปลี่ยนไปมาตรา 39 ได้รับบำนาญที่สะท้อนการจ่ายจริง ลดปัญหาการใช้สูตรเดิมเอื้อประโยชน์บางกลุ่ม มีมาตรการเปลี่ยนผ่านเพื่อลดผลกระทบต่อผู้รับบำนาญเดิม และช่วยให้ระบบมั่นคงยั่งยืนในระยะยาว

นักคณิตศาสตร์ประกันภัย มองว่าหนึ่งในปัญหาที่ส่งผลต่อการคำนวณ คือ ปัญหาเพดานค่าจ้าง 15,000 บาท ซึ่งประเทศไทยไม่เคยปรับเพดาน 15,000 บาท ทำให้ผู้ประกันตนส่งเงินสมทบสูงสุด 750 บาท/เดือน มายาวนานกว่า 30 ปี

ขณะที่มาตรา 39 ก็ใช้ฐาน 4,800 บาทคงที่มากว่า 30 ปี ส่งผลให้บำนาญของผู้ที่เปลี่ยนไปส่งมาตรา 39 นาน ๆ ต่ำตามไปด้วย ซึ่งในต่างประเทศจะปรับเพดานตามค่าครองชีพหรือค่าจ้างเฉลี่ยทุกปี จึงเลี่ยงปัญหาสะสมระยะยาวแบบของไทย

ทั้งนี้ปัญหาการคำนวณ จำเป็นต้องใช้วิธีปรับ (Index) ค่าจ้างย้อนหลัง “แบบพิเศษ” เพราะปัญหาข้างต้นทำให้ไม่สามารถ Index ค่าจ้างแบบปกติได้ จึงต้องใช้แนวทางพิเศษ โดยก่อนปรับเพดาน ค่าจ้างมาตรา 33 ในอดีตจะถูก Index ได้ไม่เกิน 15,000 บาท 

ขณะที่หลังปรับเพดานเป็น 17,500 บาท (ปี 2569) สามารถ Index เกิน 15,000 บาทได้ (เช่น ถ้าปรับ 5% ก็เป็น 15,750)  ฐาน 4,800 บาทของมาตรา 39 จะ Index เพิ่มได้ก็ต่อเมื่อมีการปรับฐานในอนาคต  มีรายละเอียดย่อยเพื่อให้ผลลัพธ์โดยเฉลี่ยใกล้เคียงสูตร 60 เดือนสุดท้ายมากที่สุด

ปรับสูตรใหม่ ใครได้เพิ่ม – ใครได้ลด? 

นายณภูมิ ยกตัวอย่างการคำนวณ จากคนที่ส่งสมทบตั้งแต่ปี 2542 และเกษียณปี 2568 โดยแบ่งเป็นกรณีต่าง ๆ 

-ผู้ประกันตนมาตรา 39 ที่เคยส่งฐาน 15,000 (ตอนมาตรา 33) แล้วเปลี่ยนไปส่ง 4,800 บาทช่วง 6 ปีสุดท้าย บำนาญเพิ่มมาก (จาก ~1,750 เป็น ~4,789 บาท หรือ +173%)

-ผู้ที่ส่งมาตรา 33 ไม่นานแล้วมาส่งมาตรา 39 นาน ๆ บำนาญเพิ่มขึ้น แต่ไม่มากเท่ากรณีแรก

-ผู้ที่ส่งฐาน 15,000 บาทตลอด พอเพดานขยับเป็น 17,500 ในปี 2569 บำนาญขยับขึ้นจาก 5,700 เป็น 6,039 บาท (+6%) แต่ถ้าเกษียณหลังปรับเพดานค่าจ้างไปเกิน 60 เดือน สูตรใหม่จะได้น้อยกว่าเก่า (เพราะสูตรเก่าไม่นำช่วงเพดานเก่า 15,000 มาคิด จึงได้มากกว่าตามสัดส่วนการส่งจริง)

-กลุ่มค่าจ้างต่ำกว่า 15,000 บาท จะได้บำนาญใกล้เคียงสูตรเดิม

-ผู้ที่ค่าจ้างต่ำเกือบตลอด แต่ไปเร่งส่งสูง 15,000 ช่วง 5 ปีสุดท้าย บำนาญอาจลดลง เพราะสูตร CARE ป้องกันไม่ให้เอาเปรียบระบบโดยจ่ายสูงเฉพาะโค้งสุดท้าย

ทั้งนี้มีรายงานว่าการนำเสนอสูตรคำนวณใหม่ยังอยู่ระหว่างการรอพิจารณาในที่ประชุมบอร์ดประกันสังคมวันที่ 11 มี.ค. นี้ โดยบอร์ดฝ่ายนายจ้างได้ขอให้นักคณิตศาสตร์ประกันภัยชี้แจงถึงรายละเอียดการคำนวณ เพื่อพิจารณาอย่างรอบคอบว่าการคำนวณสูตรใหม่จะกระทบต่อเงินกองทุนในระยะยาวหรือไม่ หากมีการจ่ายบำนาญสูงขึ้นในบางกลุ่ม ซึ่งอาจต้องเพิ่มอัตราการจ่ายเงินสมทบ หรือขยายอายุเกษียณให้สมดุล รวมถึงการสื่อสารทำความเข้าใจกับผู้ประกันตน ใน ม. 33 ที่อาจได้รับผลกระทบจากการปรับสูตร  

ขณะที่ในส่วนของบอร์ดประกันสังคมฝ่ายลูกจ้าง นำโดยนายษัษฐรัมย์ ธรรมบุษดี ได้นัดหมายผู้ประกันตน เดินทางไปยังสำนักงานประกันสังคมในวันที่ 11 มี.ค.นี้ เพื่อจับตาบอร์ด สปส. ในการพิจารณาสูตรคำนวณบำนาญชราภาพใหม่