พรรคเพื่อไทยกับภารกิจรัฐธรรมนูญประชาชน
พรรคเพื่อไทยยังคงยืนยันจุดยืนในการแก้ไขรัฐธรรมนูญ 2560 อย่างต่อเนื่อง โดยมีเป้าหมายสำคัญคือการแก้ไขมาตรา 256 ซึ่งเป็นกลไกกำหนดวิธีการแก้ไขรัฐธรรมนูญ การแก้ไขมาตรานี้จะเป็นการปลดล็อกข้อจำกัดทางกฎหมาย และเปิดทางให้มีการตั้ง สภาร่างรัฐธรรมนูญ (ส.ส.ร.) ซึ่งจะทำหน้าที่ร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ที่ยึดโยงกับประชาชนมากขึ้น
นโยบายแก้รัฐธรรมนูญนี้ได้รับการประกาศอย่างชัดเจนตั้งแต่ช่วงหาเสียงเลือกตั้ง และแม้จะต้องเผชิญอุปสรรคหลายครั้ง แต่พรรคเพื่อไทยยังคงผลักดันประเด็นนี้ในรัฐสภา โดยล่าสุดร่างแก้ไขมาตรา 256 ได้ถูกบรรจุเข้าสู่วาระการประชุมรัฐสภา วันที่ 13-14 กุมภาพันธ์ 2568 ซึ่งเป็นอีกหนึ่งหมุดหมายสำคัญของเส้นทางรัฐธรรมนูญประชาชน
การเริ่มต้น: ยื่นญัตติแก้ไขมาตรา 256
ย้อนกลับไปเมื่อวันที่ 17 สิงหาคม 2563 พรรคเพื่อไทยได้ยื่นญัตติแก้ไขมาตรา 256 อย่างเป็นทางการ เพื่อให้สามารถตั้ง ส.ส.ร. มาจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ โดย ยกเว้นการแก้ไขหมวด 1 และหมวด 2 ซึ่งเกี่ยวข้องกับหลักการพื้นฐานของรัฐและสถาบันพระมหากษัตริย์
ในการพิจารณาของรัฐสภา วันที่ 18 พฤศจิกายน 2563 ญัตติร่างแก้ไขรัฐธรรมนูญผ่านวาระแรกของรัฐสภาได้สำเร็จ นับเป็นก้าวแรกของการเดินหน้าแก้ไขรัฐธรรมนูญโดยสันติวิธี อย่างไรก็ตาม เมื่อเข้าสู่การพิจารณาวาระที่สอง รัฐสภาต้องเผชิญกับการตีความทางกฎหมายที่กลายเป็นอุปสรรคสำคัญ
คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ: อุปสรรคสำคัญ
ระหว่างการพิจารณาร่างแก้ไขมาตรา 256 ในวันที่ 9 กุมภาพันธ์ 2564 สมาชิกรัฐสภาได้เสนอให้ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยว่า รัฐสภามีอำนาจจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่หรือไม่ จนกระทั่ง วันที่ 11 มีนาคม 2564 ศาลรัฐธรรมนูญมีคำวินิจฉัยที่ 4/2564 ว่า รัฐสภามีอำนาจจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ แต่ต้องทำประชามติถามประชาชนก่อน และเมื่อร่างเสร็จต้องทำประชามติอีกครั้งหนึ่ง
คำวินิจฉัยดังกล่าวสร้างเงื่อนไขเพิ่มเติมให้กับกระบวนการแก้ไขรัฐธรรมนูญ ทำให้เมื่อถึงการลงมติในวาระที่สามของรัฐสภา วันที่ 17 มีนาคม 2564 มีสมาชิกรัฐสภาจำนวนมากแสดงความกังวลเรื่องอำนาจของรัฐสภา ส่งผลให้ร่างแก้ไขมาตรา 256 ถูกปัดตกไป
ความพยายามครั้งที่สอง และบทสรุปเดิม
แม้ร่างแก้ไขรัฐธรรมนูญจะถูกปัดตก แต่พรรคเพื่อไทยยังคงพยายามเดินหน้าอีกครั้ง โดยเมื่อวันที่ 16 มิถุนายน 2564 ได้ยื่นญัตติแก้ไขมาตรา 256 ด้วยหลักการเดิม แต่ใน วันที่ 18 มิถุนายน 2564 ประธานสภาผู้แทนราษฎรได้ตีตกญัตติดังกล่าว โดยให้เหตุผลว่า ขัดต่อคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ ทำให้กระบวนการต้องหยุดชะงักไปอีกครั้ง
การเปลี่ยนแปลงรัฐบาล: สู่โอกาสใหม่ของรัฐธรรมนูญประชาชน
หลังจากการเลือกตั้งปี 2566 พรรคเพื่อไทยได้ก้าวขึ้นมาเป็นพรรครัฐบาล นายเศรษฐา ทวีสิน ได้รับเลือกเป็นนายกรัฐมนตรี และหนึ่งในนโยบายหลักคือการผลักดันรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ อย่างไรก็ตาม เนื่องจากยังมีความคิดเห็นที่แตกต่างกันมากในสังคม เมื่อวันที่ 3 ตุลาคม 2566 นายกรัฐมนตรีจึงได้ตั้งคณะกรรมการศึกษาแนวทางทำประชามติ เพื่อรับฟังความคิดเห็นจากทุกภาคส่วน
กระบวนการดังกล่าวนำไปสู่ วันที่ 25 ธันวาคม 2566 ที่คณะกรรมการประชามติฯ ได้ข้อสรุปเกี่ยวกับคำถามประชามติ ซึ่งระบุว่า ประชาชนเห็นชอบหรือไม่ให้มีการร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่โดยไม่แก้ไขหมวด 1 และหมวด 2
สรุปข่าว
ปี 2567: การเดินหน้าต่อของพรรคเพื่อไทย
เมื่อได้ข้อสรุปเกี่ยวกับแนวทางการทำประชามติ พรรคเพื่อไทยจึงเสนอญัตติแก้ไขมาตรา 256 อีกครั้งเมื่อวันที่ 16 มกราคม 2567 เพื่อ ลดจำนวนการทำประชามติจาก 3 ครั้ง เหลือ 2 ครั้ง อย่างไรก็ตาม ใน วันที่ 9 กุมภาพันธ์ 2567 ประธานรัฐสภาไม่บรรจุร่างแก้ไขดังกล่าวเข้าสู่ระเบียบวาระการประชุม
พรรคเพื่อไทยจึงเดินหน้าทางเลือกใหม่ โดย วันที่ 29 มีนาคม 2567 รัฐสภามีมติส่งเรื่องให้ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยว่า การร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่โดย ส.ส.ร. สามารถดำเนินการได้โดยไม่ต้องทำประชามติก่อนหรือไม่ อย่างไรก็ตาม วันที่ 17 เมษายน 2567 ศาลรัฐธรรมนูญมีมติไม่รับคำร้องดังกล่าว เนื่องจากเคยมีคำวินิจฉัยที่มีสาระสำคัญในประเด็นเดียวกันมาแล้ว
รัฐบาลแพทองธาร กับความพยายามรอบใหม่
เมื่อปลายเดือนสิงหาคม 2567 นายเศรษฐา ทวีสิน ต้องพ้นจากตำแหน่ง รัฐสภาได้เห็นชอบให้นางสาว แพทองธาร ชินวัตร เป็นนายกรัฐมนตรีคนใหม่ และในวันที่ 12 กันยายน 2567 นายกรัฐมนตรีได้แถลงนโยบายรัฐบาลต่อรัฐสภา โดยยืนยันว่า จะเร่งผลักดันรัฐธรรมนูญฉบับประชาชนให้เกิดขึ้นโดยเร็วที่สุด
จากนั้นใน วันที่ 25 พฤศจิกายน 2567 นายชูศักดิ์ ศิรินิล รัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรี และรองหัวหน้าพรรคเพื่อไทย ได้ให้สัมภาษณ์ยืนยันว่าพรรคจะเดินหน้าเสนอร่างแก้ไขมาตรา 256 อีกครั้ง เพื่อลดการทำประชามติจาก 3 ครั้ง เหลือ 2 ครั้ง และเปิดทางให้มีการจัดตั้ง ส.ส.ร.
มุ่งสู่ปี 2568 จุดเปลี่ยนรัฐธรรมนูญประชาชน
เมื่อวันที่ 8 มกราคม 2568 พรรคเพื่อไทยได้เสนอร่างแก้ไขมาตรา 256 ต่อรัฐสภาอีกครั้ง และใน วันที่ 6 กุมภาพันธ์ 2568 ประธานรัฐสภาได้บรรจุร่างดังกล่าวเข้าสู่วาระการประชุม วันที่ 13-14 กุมภาพันธ์ 2568 ซึ่งถือเป็นก้าวสำคัญของการแก้ไขรัฐธรรมนูญประชาชน
โอกาสและความท้าทาย
แม้ว่าพรรคเพื่อไทยจะเดินหน้าแก้ไขมาตรา 256 อย่างต่อเนื่อง แต่ก็ต้องเผชิญกับอุปสรรคทั้งจากคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ และความเห็นที่แตกต่างในรัฐสภา อย่างไรก็ตาม การผลักดันครั้งใหม่นี้อาจเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญที่นำไปสู่การจัดทำรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ที่ยึดโยงกับประชาชนมากขึ้น
การประชุมรัฐสภาในวันที่ 13-14 กุมภาพันธ์ 2568 จะเป็นบททดสอบสำคัญของเส้นทางสู่รัฐธรรมนูญประชาชน และจะต้องติดตามอย่างใกล้ชิดว่า การแก้ไขรัฐธรรมนูญครั้งนี้จะนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงได้สำเร็จหรือไม่
ที่มาข้อมูล : TNN เรียบเรียงจากพรรคเพื่อไทย
ที่มารูปภาพ : Freepik