Survivor’s Guilt หรือ "ความรู้สึกผิดของผู้รอดชีวิต" เป็นภาวะทางจิตใจที่เกิดขึ้นเมื่อบุคคลรอดจากเหตุการณ์ร้ายแรงแต่กลับรู้สึกผิดที่ตนเองยังมีชีวิตอยู่ ในขณะที่คนอื่นเสียชีวิตหรือได้รับบาดเจ็บหนัก ภาวะนี้พบได้บ่อยใน ผู้รอดชีวิตจากอุบัติเหตุ สงคราม ภัยพิบัติ โรคร้ายแรง หรือเหตุการณ์ที่มีผู้เสียชีวิตจำนวนมาก แม้ว่าความรู้สึกนี้จะไม่ใช่โรคทางจิตเวชโดยตรง แต่สามารถนำไปสู่ภาวะ ซึมเศร้า วิตกกังวล หรือ PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder) ได้ วันนี้เราจะมาทำความเข้าใจถึงที่มาของ Survivor’s Guilt และแนวทางรับมือกับภาวะนี้
*Survivor’s Guilt คืออะไร?*
Survivor’s Guilt เป็นอาการทางจิตใจที่บุคคลรู้สึกผิดว่าตนเองไม่สมควรมีชีวิตอยู่ หรือ รู้สึกว่าควรทำบางสิ่งเพื่อช่วยเหลือผู้อื่นให้รอดแต่ทำไม่ได้
อาการนี้พบได้ในหลายสถานการณ์ เช่น...
-ผู้รอดชีวิตจากอุบัติเหตุร้ายแรง
- ทหารผ่านศึกที่รอดชีวิตจากสงคราม
- ผู้ป่วยที่หายจากโรคร้ายแรง แต่เห็นเพื่อนร่วมโรคเสียชีวิต
- บุคคลที่รอดจากเหตุการณ์ก่อการร้ายหรือภัยพิบัติ
อาการของ Survivor’s Guilt : ผู้ที่มีภาวะนี้มักมีอาการทางอารมณ์และพฤติกรรม เช่น
- รู้สึกผิดอย่างรุนแรง คิดว่าตนเองไม่น่ารอดมาได้
- นอนไม่หลับ ฝันร้าย หรือมี Flashback นึกถึงเหตุการณ์ซ้ำๆ
- หลีกเลี่ยงสถานที่หรือคนที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์
- อารมณ์แปรปรวน ซึมเศร้า หรือหมดกำลังใจในชีวิต
- ทำร้ายตัวเอง หรือรู้สึกว่าต้อง "ชดใช้" บางอย่าง
สรุปข่าว
งานวิจัยพบว่า กว่า 90% ของผู้รอดชีวิตจากภัยพิบัติครั้งใหญ่เคยมี Survivor’s Guilt แม้ว่าจะหายไปเองในบางราย แต่ในบางกรณีอาจกลายเป็น PTSD ได้
*ทำไมบางคนถึงรู้สึกผิดที่ยังมีชีวิตอยู่?*
Survivor’s Guilt เกิดจากหลายปัจจัย เช่น...
- สมองและอารมณ์ที่เชื่อมโยงกับความสูญเสีย : สมองส่วน amygdala และ prefrontal cortex มีบทบาทในการประมวลผลความเครียดและความผิด ทำให้เกิดความรู้สึกผิดหลังเผชิญเหตุการณ์รุนแรง
- Norms ทางสังคมและวัฒนธรรม : ในหลายวัฒนธรรมมีความเชื่อเกี่ยวกับ "ความยุติธรรม" และ "การเสียสละ" ทำให้ผู้รอดชีวิตรู้สึกว่าตนเองต้อง "ชดใช้"
- ความเชื่อที่บิดเบี้ยว (Cognitive Distortion) : ผู้รอดชีวิตมักคิดว่า "ถ้าฉันช่วยเขาได้มากกว่านี้ เขาอาจจะรอด" แม้ว่าความจริงแล้วสถานการณ์อาจอยู่นอกเหนือการควบคุมของพวกเขา
*การจัดการและการรักษา Survivor’s Guilt*
การบำบัดทางจิต (Psychotherapy)
- CBT (Cognitive Behavioral Therapy) ช่วยให้ผู้ป่วยรับรู้ว่าเหตุการณ์นั้นอยู่นอกเหนือการควบคุม
- EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) ช่วยลด Flashback และความเครียดที่เกี่ยวข้องกับความทรงจำ
-การใช้ยา (Medication) : ยากลุ่ม SSRIs หรือ SNRIs สามารถช่วยลดอาการซึมเศร้าและวิตกกังวลที่มาพร้อมกับ Survivor’s Guilt
- การสร้างความหมายใหม่ให้ชีวิต : บางคนสามารถฟื้นตัวได้โดยใช้ชีวิตที่มีความหมาย เช่น การช่วยเหลือผู้อื่น การอุทิศตนให้กับงานอาสาสมัคร หรือการแบ่งปันประสบการณ์เพื่อช่วยเหลือผู้ที่ประสบเหตุการณ์เดียวกัน