เปิดทาง "สุราชุมชน" โฆษณาได้ เมื่อกฎหมายเปลี่ยน ชุมชนได้ประโยชน์?

ความไม่เป็นธรรมในระบบเดิม

กฎหมายควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ฉบับเดิมมีข้อจำกัดมากมายที่ส่งผลกระทบต่อผู้ผลิตรายย่อย โดยเฉพาะการห้ามแสดงตราสัญลักษณ์หรือบอกเล่ารายละเอียดของผลิตภัณฑ์ นายชนินทร์ รุ่งธนเกียรติ ส.ส.บัญชีรายชื่อพรรคเพื่อไทย ในฐานะกรรมาธิการฯ ได้ชี้ให้เห็นว่า พระราชบัญญัติปี 51 มีปัญหาหลัก 2 ประการ

ประการแรก คือการห้ามแสดงตราสัญลักษณ์เครื่องดื่มแอลกอฮอล์โดยมุ่งหวังประโยชน์ทางการค้า ซึ่งทำให้เกิดการตีความที่กว้างเกินไป แม้แต่ประชาชนทั่วไปที่ถ่ายรูปเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในงานสังสรรค์ ก็อาจถูกดำเนินคดีได้ ทั้งที่ไม่ได้มีเจตนาเพื่อการค้า

ประการที่สอง คือการที่ผู้ประกอบการรายย่อยขาดช่องทางในการประชาสัมพันธ์สินค้าของตนเอง ขณะที่บริษัทใหญ่ยังพอมีช่องทางอื่นในการหลีกเลี่ยงกฎหมาย ทำให้เกิดความเหลื่อมล้ำในการแข่งขัน

กรณีศึกษาที่ชัดเจน

นายวันนิวัติ สมบูรณ์ ส.ส.ขอนแก่น ได้ยกตัวอย่างกรณีที่เกิดขึ้นในพื้นที่ของตน ผู้ผลิตสุราชุมชนในจังหวัดขอนแก่นได้รับเชิญให้เข้าร่วมงานเผยแพร่องค์ความรู้การผลิตสุราและภูมิปัญญาท้องถิ่น แต่กลับถูกตำหนิจากหน่วยงานรัฐว่าเป็นการโฆษณาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

เหตุการณ์นี้สะท้อนให้เห็นความไม่ชัดเจนของกฎหมายปัจจุบัน ที่ทำให้แม้แต่การแลกเปลี่ยนความรู้และวัฒนธรรมก็อาจถูกมองว่าผิดกฎหมาย ส่งผลให้ภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สั่งสมมาหลายชั่วอายุคนไม่ได้รับการเผยแพร่และต่อยอดอย่างที่ควรจะเป็น

เปิดทางสู่ความเปลี่ยนแปลง

การแก้ไขกฎหมายครั้งนี้ มุ่งเน้นการ "ปลดล็อค" ให้ผู้ผลิตสามารถประชาสัมพันธ์สินค้า พูดถึงผลิตภัณฑ์ ตราสัญลักษณ์ ส่วนประกอบ วิธีการผลิต แหล่งที่มา หรือลักษณะของผลิตภัณฑ์ได้ ภายใต้หลักเกณฑ์ที่คณะกรรมการจะประกาศกำหนดต่อไป

การเปลี่ยนแปลงนี้อาจสร้างผลกระทบเชิงบวกหลายประการ

• 1. ผู้บริโภคจะได้รับข้อมูลที่ครบถ้วนและถูกต้องเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์ ซึ่งอาจนำไปสู่การตัดสินใจบริโภคที่รับผิดชอบมากขึ้น แทนที่จะเป็นการปิดกั้นข้อมูลทั้งหมด
• 2. ผู้ผลิตรายย่อยจะมีโอกาสในการแข่งขันกับผู้ผลิตรายใหญ่มากขึ้น โดยสามารถสื่อสารจุดเด่นและคุณค่าของผลิตภัณฑ์ตนเองได้
• 3. องค์ความรู้และภูมิปัญญาท้องถิ่นเกี่ยวกับการผลิตสุราพื้นบ้านจะได้รับการอนุรักษ์และเผยแพร่มากขึ้น ซึ่งเป็นการรักษามรดกทางวัฒนธรรมของประเทศ

สู่เส้นทางซอฟต์พาวเวอร์

หากมองไปในระยะยาว การส่งเสริมสุราชุมชนของไทยอาจนำไปสู่การพัฒนาเป็น "ซอฟต์พาวเวอร์" ของประเทศได้ ไม่ต่างจากวิสกี้สก็อตแลนด์ ไวน์ฝรั่งเศส หรือเหล้าองุ่นอิตาลี ที่กลายเป็นสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมและสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับประเทศเหล่านั้น

สุราพื้นบ้านไทยมีความหลากหลายและมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวในแต่ละภูมิภาค ทั้งสาโท อุ หรือยาดอง ที่มีประวัติศาสตร์ยาวนานและเกี่ยวพันกับวิถีชีวิตของคนไทยมาช้านาน การเปิดโอกาสให้สื่อสารเรื่องราวเหล่านี้จะช่วยสร้างมูลค่าเพิ่มและดึงดูดความสนใจจากนักท่องเที่ยวและตลาดต่างประเทศได้

ความท้าทายและข้อควรระวัง

แม้การแก้ไขกฎหมายครั้งนี้จะมีเจตนาที่ดี แต่ก็มีความท้าทายและข้อควรระวังที่ต้องคำนึงถึง

• 1. การสร้างสมดุลระหว่างการส่งเสริมเศรษฐกิจชุมชนกับการคุ้มครองสุขภาพของประชาชน โดยเฉพาะเยาวชน
• 2. การกำหนดหลักเกณฑ์ที่ชัดเจนและเป็นธรรมสำหรับการประชาสัมพันธ์ เพื่อไม่ให้เกิดช่องว่างที่ทำให้มีการโฆษณาที่ไม่เหมาะสม
• 3. การส่งเสริมให้ผู้ผลิตรายย่อยตระหนักถึงความรับผิดชอบต่อสังคม และไม่มุ่งเน้นแต่ผลประโยชน์ทางธุรกิจเพียงอย่างเดียว

ก้าวต่อไปของสุราชุมชนไทย

การแก้ไขกฎหมายเพื่อเปิดทางให้สุราชุมชนประชาสัมพันธ์ได้ เป็นเพียงก้าวแรกของการพัฒนาอุตสาหกรรมนี้ ในอนาคต จำเป็นต้องมีการสนับสนุนในด้านอื่น ๆ ด้วย เช่น

• 1. การพัฒนามาตรฐานคุณภาพและความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์
• 2. การส่งเสริมการวิจัยและพัฒนาเพื่อต่อยอดภูมิปัญญาดั้งเดิม
• 3. การสร้างเครือข่ายและช่องทางการตลาดทั้งในและต่างประเทศ
• 4. การให้ความรู้แก่ผู้บริโภคเกี่ยวกับการดื่มอย่างรับผิดชอบและการเข้าใจคุณค่าของผลิตภัณฑ์

กฎหมายใหม่นี้จึงอาจเป็นจุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญที่จะปรับโฉมหน้าอุตสาหกรรมสุราพื้นบ้านไทย เปิดโอกาสให้เกษตรกรและผู้ผลิตรายย่อยได้พัฒนาศักยภาพของตนเอง และสร้างความภาคภูมิใจในภูมิปัญญาท้องถิ่นของไทยให้เป็นที่ประจักษ์ในระดับโลก