ระบบเผาผลาญพัง คุมอาหาร-ออกกำลังกายก็ไม่ผอม

ระบบเผาผลาญ คืออะไร 

ระบบเผาผลาญพัง หรือ ระบบเผาผลาญเสื่อม” นอกจากเป็นสาเหตุสำคัญทำให้การลดน้ำหนักเป็นเรื่องยาก แต่ยังส่งผลต่อสุขภาพในระยะยาวได้ด้วย

โดยปกติร่างกายคนเรามีการเผาผลาญตลอดเวลา แม้ในระหว่างนอนนิ่ง ๆ อยู่กับที่ ร่างกายก็ยังมีการเผาผลาญไปด้วย เรียกว่า “อัตราการเผาผลาญพื้นฐาน” โดยแต่ละบุคคลจะมีอัตราการเผาผลาญพื้นฐานแตกต่างกันออกไป และเมื่อร่างกายมีการทำกิจกรรมต่าง ๆ หรือมีการใช้แรง เช่น เดิน พูดคุย ร่างกายก็จะมีอัตราการเผาผลาญที่เพิ่มขึ้น นอกจากนี้ขณะที่ร่างกายทำการย่อยอาหารและดูดซึมก็มีการเผาผลาญเกิดขึ้นเช่นกัน

วิธีสังเกตภาวะระบบเผาผลาญพัง

->รับประทานอาหารน้อยหรือเท่ากับคนอื่น แต่น้ำหนักเพิ่มขึ้นมากกว่าคนอื่น (อ้วนง่ายผิดปกติ)

->พยายามลดน้ำหนัก แต่น้ำหนักไม่ยอมลดน้อยลง

ระบบเผาผลาญพัง เกิดจากการป่วยด้วยโรคบางอย่าง เช่น ไทรอยด์ทำงานผิดปกติ อายุที่เพิ่มขึ้น อัตราการเผาผลาญพื้นฐานมักต่ำลง คนที่ตัวเล็กกว่ามักมีอัตราการเผาผลาญต่ำกว่าคนที่ตัวใหญ่กว่า คนที่มีน้ำหนักขึ้น ๆ ลง ๆ ซ้ำซาก จากการลดน้ำหนักผิดวิธี ส่งผลให้อัตราการเผาผลาญพื้นฐานต่ำลงได้

ผลกระทบจากภาวะระบบเผาผลาญพัง จะเกิดโรคอ้วน และโรคอื่นที่เกิดจากความอ้วน เช่น โรคเบาหวาน  โรคความดันโลหิต โรคหัวใจ เข่าเสื่อม 

การรักษาภาวะระบบเผาผลาญพัง จะรักษาที่สาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะดังกล่าว เช่น หากพบว่ามีสาเหตุมาจากตัวโรค ก็ทำการรักษาโรคนั้น หรือถ้าหากเกิดจากการลดน้ำหนักที่ผิดวิธี ก็ต้องรักษาด้วยการปรับเปลี่ยนวิธีการลดน้ำหนักให้ถูกต้อง

นอกจากนี้การลดน้ำหนักที่ไม่ถูกต้อง เป็นอีกหนึ่งสาเหตุสำคัญที่ทำให้ระบบเผาผลาญพัง ได้แก่ การอดอาหาร การรับประทานเฉพาะผัก ผลไม้ หลีกเลี่ยงการรับประทานแป้งและเนื้อสัตว์ การปล่อยให้น้ำหนักขึ้น ๆ ลง ๆ ซ้ำซาก

ทั้งนี้ การรับประทานเฉพาะผักและผลไม้ จะทำให้น้ำหนักลดลงจริง แต่สิ่งที่ลดลงมักจะเป็นมวลกล้ามเนื้อซึ่งจะทำให้อัตราการเผาผลาญพื้นฐานลดลง จะส่งผลให้ระบบเผาผลาญเสื่อมลง ทำให้กลับมาอ้วนอีกและน้ำหนักที่เพิ่มขึ้นมักจะมากกว่าน้ำหนักตั้งต้น

วิธีลดน้ำหนักที่ถูกต้อง

การลดน้ำหนักที่ถูกต้องจะต้องปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต และเลือกรับประทานอาหารในปริมาณที่เหมาะสม มีปริมาณโปรตีนเพียงพอ พร้อมกับสารอาหารที่ครบถ้วน สามารถรับประทานไปได้ตลอดในระยะยาว เพื่อให้ระบบเผาผลาญมีการปรับตัวที่สมดุล ควบคู่กับการปรับเปลี่ยนกิจกรรมทางกายเพิ่มขึ้น ร่วมกับการออกกำลังกาย

ระบบเผาผลาญพังเป็นอุปสรรคสำคัญในการลดน้ำหนัก แต่สามารถฟื้นฟูได้ด้วยการปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหาร เลือกรับประทานอาหารในปริมาณที่เหมาะสม มีโปรตีนเพียงพอ พร้อมกับสารอาหารที่ครบถ้วน และการเพิ่มกิจกรรมทางกาย ออกกำลังกาย จะเป็นการแก้ปัญหาที่ต้นเหตุ

ข้อมูล: สาขาวิชาโภชนวิทยาและชีวเคมีทางการแพทย์ ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล

กราฟิก : TNN