ซินเจียงเต็มไปด้วยเทือกเขาสูงและทะเลทรายที่เวลาบินเหนือพื้นที่จะเห็นทัศนียภาพที่แปลกตา โดยประเมินว่ามีเพียงไม่ถึง 10% ของพื้นที่โดยรวมที่เหมาะสำหรับการเป็นที่อยู่อาศัย ทั้งนี้ ซินเจียงมีจำนวนประชากรราว 26 ล้านคนในปัจจุบัน โดยประกอบด้วยกว่า 40 ชนกลุ่มน้อย โดยมีชาวอุยกูร์และชาวฮั่นเป็นสัดส่วนที่สูง ทำให้เราได้ยินข่าวความพยายามในการแบ่งแยกดินแดนจากจีนเป็นระยะในอดีต

อย่างไรก็ดี ภายหลังเศรษฐกิจจีนเติบใหญ่ และกระจายความเจริญจากซีกตะวันออกสู่ ตอนกลางและ ซีกตะวันตกในช่วงราว 2 ทศวรรษหลัง ก็ทำให้ซินเจียงเริ่ม “ลืมตาอ้าปาก” จีนพยายามเปลี่ยนมุมมองความคิดของคนท้องถิ่นให้หันมาใส่ใจกับการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม จนทำให้ชาติตะวันตกโจมตีว่าจีนละเมิดสิทธิมนุษยชน

จุดเด่นอีกประการหนึ่งของซินเจียงก็คือ ความอุดมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติ อาทิ น้ำมันดิบ ก๊าซธรรมชาติ และแร่ธาตุทางธรรมชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งแร่หายาก ซึ่งเป็นที่ต้องการของโลกอุตสาหกรรมยุคใหม่

นอกจากการเป็นแหล่งผลิตก๊าซธรรมชาติที่ใหญ่ที่สุดของจีน ซินเจียงยังเป็นแหล่งเพาะปลูกสินค้าเกษตรและแปรรูปที่มีคุณภาพดีและมีชื่อเสียงเป็นจำนวนมาก ไม่ว่าจะเป็นผลไม้ (องุ่น แอปเปิ้ล ลูกพลับ แตงโมและเมลอน) พืชไร่ (ข้าวสาลี ข้าวโพด และฝ้าย) พืชสมุนไพร (โสม และเครื่องเทศ อาทิ ยี่หร่าและพริกไทย) ผลิตภัณฑ์ปศุสัตว์ (เนื้อแกะ เนื้อแพะ นมและผลิตภัณฑ์นม) สินค้าเพิ่มมูลค่าผ่านเกษตรอินทรีย์และการแปรรูป (ไวน์ น้ำมันพืชจากเมล็ดทานตะวันและเมล็ดฝ้าย ลูกพลับตากแห้ง และยาสมุนไพร)

ประการสำคัญ เมื่อปลายปี 2023 พื้นที่ 3 ส่วนสำคัญของซินเจียง อันได้แก่ อรุมชี คาชการ์ (Kashgar) และฮอร์โกส (Horgos) ก็ได้รับการจัดตั้งเป็น “เขตนำร่องเสรีทางการค้า” (Pilot Free Trade Zone) ซึ่งถือเป็น FTZ แห่งแรกของซีกตะวันตกเฉียงเหนือ และอันดับที่ 22 ของจีน ซึ่งสะท้อนว่าซินเจียงซ่อนไว้ซึ่งศักยภาพการพัฒนาทางเศรษฐกิจ

นอกจากนี้ จีนยังวางแผนที่จะขยายแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจของซินเจียงผ่านการท่องเที่ยว โดยเตรียมพัฒนาเขตท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมกับพื้นที่แถบเอเซียกลางที่มีพื้นฐานทางวัฒนธรรมที่คล้ายคลึงกัน โดยไม่ต้องขอวีซ่า (Visa Free) ระหว่างกันในอนาคต ซึ่งเมื่อเกิดขึ้นจริง ก็จะทำให้ย่านนี้กลายเป็นพื้นที่ท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ในด้านขนาดทางภูมิศาสตร์ที่ใหญ่ที่สุดในโลก

แต่การมี “น้ำจืด” ที่มากพอสำหรับความต้องการของผู้คน ภาคการผลิต และสิ่งแวดล้อมก็นับว่ามีความสำคัญต่อความยั่งยืนในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมในพื้นที่ แถมยังอาจสร้างประโยชน์ที่กว้างขวางมากกว่าในด้านอื่นๆ กล่าวคือ เมื่อต้นปี 2025 จีนประสบความสำเร็จในการขุดบ่อน้ำในทะเลทรายที่ลึกถึง 10,000 เมตร หรือ 10 กิโลเมตร บ่อน้ำลึกนี้มีชื่อว่า “เชนดิทาเกะ 1” (Shenditake 1) ซึ่งตั้งอยู่ในพื้นที่ทะเลทราย “ตากลามากัน” (Taklamakan) บริเวณใจกลางทาริมเบซิน (Tarim Basin) ทางตอนใต้ของซินเจียง

ทะเลทรายแห่งนี้มีพื้นที่โดยรวมราว 320,000 ตารางกิโลเมตร หรือกว่าครึ่งหนึ่งของประเทศไทย ทั้งนี้ ผืนทรายนี้มีช่วงกว้างสุดถึง 420 และทอดยาวจากตะวันตก-ตะวันออกถึง 960 กิโลเมตร ท่านผู้อ่านอาจจินตนาการต่อได้ว่า การใช้ชีวิตในบริเวณทะเลทรายแห่งนี้เป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้เลยหากปราศจากแหล่งน้ำกินน้ำใช้

นอกเหนือจากความพร้อมด้านเงินทุนและเทคโนโลยีด้านวิศวกรรมศาสตร์ในการขุดเจาะแล้ว จีนยังทำเรื่องนี้ด้วยความทุ่มเทและอุตสาหะยิ่ง โดยคนงานที่เชี่ยวชาญด้านการขุดเจาะน้ำมันและบุคลากรทางวิทยาศาสตร์หลายร้อยชีวิตยืนหยัดในการดำเนินโครงการอย่างแน่วแน่ตลอด 270 วันซึ่งครอบคลุมถึง 3 ฤดูกาลในพื้นที่ทะเลทรายที่มีอุณหภูมิที่ร้อนจัด ความหนาวเย็นที่รุนแรง พายุทราย และสภาพทางธรณีวิทยาที่สลับซับซ้อน

โครงการเริ่มดำเนินการเมื่อ 30 พฤษภาคม 2023 และเสร็จสมบูรณ์เมื่อ 20 กุมภาพันธ์ 2025 และทำลายหลายสถิติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อหัวสว่านปลายเพชรของเข็มเจาะพร้อมท่อเจาะมากกว่า 1,000 ท่อผ่านชั้นหิน 13 ชั้นแตะระดับความลึกของทาริมเบซิน 10,000 เมตร ซึ่งถือเป็นการเจาะพื้นผิวโลกลงลึกถึง 10 กิโลเมตรที่ใช้เวลาน้อยที่สุดในโลก

ตามรายงานของ China National Petroleum Corp (CNPC) ซึ่งเป็นผู้ดําเนินการโครงการดังกล่าวระบุว่า หลุมเจาะดังกล่าวมีความลึกที่ 11,100 เมตรในปัจจุบัน ซึ่งถือเป็นบ่อน้ำที่ลึกที่สุดของเอเซีย และลึกเป็นอันดับที่ 2 ของโลก สิ่งนี้แสดงถึงความก้าวหน้าครั้งสําคัญของจีนในด้านการสํารวจโลกลึก ภายหลังความพยายามทางวิทยาศาสตร์ในห้วงอวกาศและทะเลลึกในช่วงหลายปีหลัง

นอกจากการขุดหาแหล่งน้ำในทะเลทรายแล้ว โครงการนี้ยังเป็นประโยชน์อย่างมากในการสำรวจแหล่งน้ำมันดิบและก๊าซธรรมชาติในชั้นหินลึกสุด ซึ่งช่วยเสริมสร้างความมั่นคงด้านพลังงานของจีนในระยะยาว และการสํารวจและวิจัยวิวัฒนาการของโลกและต้นกําเนิดของสิ่งมีชีวิต ตลอดจนการจัดการกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การป้องกันภัยพิบัติ และการใช้ทรัพยากร

ดูเหมือนโครงการขุดบ่อน้ําลึกในทะเลทรายไม่เพียงแต่แสดงถึงความก้าวหน้าด้านเทคโนโลยีด้านวิศวกรรมศาสตร์ แต่ยังจะเป็นต้นแบบของการเดินหน้าอีกหลายโครงการเพื่อลดปัญหาการขาดแคลนน้ำและเสริมสร้างประโยชน์ในมิติด้านพลังงานและอื่นๆ ของซินเจียงและของจีนในอนาคต ...