หมอไม่พอ-คนไข้รอนาน กรณีศึกษา รพ.พรเจริญ เหลือแพทย์ 1 คน

กรณีศึกษาโรงพยาบาลพรเจริญในจังหวัดบึงกาฬ ที่เผชิญกับสถานการณ์ขาดแคลนแพทย์อย่างหนัก จนเหลือแพทย์เพียง 1 คนในการให้บริการ สะท้อนให้เห็นถึงปัญหาการขาดแคลนแพทย์ในประเทศไทย ซึ่งส่งผลกระทบต่อคุณภาพและการเข้าถึงบริการสาธารณสุขของประชาชน โดยเฉพาะในพื้นที่ห่างไกลและชนบท 

บทความนี้จะวิเคราะห์สถานการณ์แพทย์ไทยในปัจจุบัน ผลกระทบจากการขาดแคลนแพทย์ และแนวทางการแก้ไขปัญหาอย่างยั่งยืน เพื่อให้ระบบสาธารณสุขไทยสามารถตอบสนองต่อความต้องการด้านสุขภาพของประชาชนได้อย่างทั่วถึงและเท่าเทียม

สถานการณ์แพทย์ไทยในปัจจุบัน

จากข้อมูลของแพทยสภา ณ เดือนเมษายน 2566 ประเทศไทยมีแพทย์ที่ยังมีชีวิตและสามารถติดต่อได้ จำนวนทั้งสิ้น 66,685 คน (ชาย 34,953 คน และหญิง 31,732 คน) อย่างไรก็ตาม เมื่อพิจารณาการกระจายตัวของแพทย์ พบความไม่สมดุลอย่างชัดเจนระหว่างเมืองใหญ่และพื้นที่ห่างไกล โดยแพทย์ส่วนใหญ่กระจุกตัวอยู่ในกรุงเทพมหานคร (32,198 คน) 

ในขณะที่ต่างจังหวัดมีแพทย์เพียง 34,487 คน ส่งผลให้อัตราส่วนแพทย์ต่อประชากรในกรุงเทพฯ (1:1,674) ดีกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศ (1:1,771) และต่างจังหวัด (1:1,841) อย่างมาก

นอกจากนี้ เมื่อจำแนกตามช่วงอายุ พบว่าแพทย์ส่วนใหญ่อยู่ในช่วงอายุ 31-40 ปี จำนวน 21,509 คน (ชาย 9,573 คน และหญิง 11,936 คน) รองลงมาคือ ช่วงอายุ 20-30 ปี 41-50 ปี 51-60 ปี 61-70 ปี และ 70 ปีขึ้นไป ตามลำดับ 

ทั้งนี้ ยังมีแพทย์ที่อยู่ต่างประเทศ จำนวน 434 คน, แพทย์ที่ขาดการติดต่อ จำนวน 1,606 คน, แพทย์ที่ถูกเพิกถอนใบอนุญาต 22 คน, และแพทย์ที่เสียชีวิตแล้ว 3,503 คน

ผลกระทบจากการขาดแคลนแพทย์

การกระจายตัวของแพทย์ที่ไม่สมดุลนี้นำไปสู่ปัญหาการขาดแคลนแพทย์ในพื้นที่ห่างไกลและชนบท ส่งผลกระทบโดยตรงต่อประชาชนหลายด้าน ทั้งความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงบริการสาธารณสุข ประสิทธิภาพและความรวดเร็วในการรักษาที่ลดลง รวมถึงภาระงานที่หนักของแพทย์ในพื้นที่ขาดแคลน ซึ่งอาจส่งผลต่อคุณภาพการรักษา ความปลอดภัยของผู้ป่วย และความเหนื่อยล้าของแพทย์เอง

สาเหตุของการขาดแคลนแพทย์

ปัญหาการกระจายตัวของแพทย์ที่ไม่สมดุลเกิดจากหลายปัจจัย ทั้งการผลิตแพทย์ที่ไม่เพียงพอ การจัดสรรแพทย์ที่ไม่เหมาะสม รวมถึงแรงจูงใจในการปฏิบัติงานของแพทย์ในพื้นที่ห่างไกลที่ยังไม่ดีพอ ทั้งในแง่ของสวัสดิการ ค่าตอบแทน ความก้าวหน้าในวิชาชีพ และคุณภาพชีวิต ซึ่งล้วนส่งผลต่อการตัดสินใจของแพทย์ในการเลือกพื้นที่ปฏิบัติงาน

แนวทางการแก้ไขปัญหาการขาดแคลนแพทย์

การแก้ปัญหาการขาดแคลนแพทย์จำเป็นต้องใช้แนวทางที่ผสมผสานและครอบคลุมหลายมิติ ทั้งมาตรการระยะสั้น เช่น การจัดสรรแพทย์เวียนไปพื้นที่ขาดแคลน หรือการใช้เทคโนโลยีการแพทย์ทางไกล และมาตรการระยะยาว เช่น การปฏิรูประบบการผลิตและจัดสรรแพทย์ให้สอดคล้องกับความต้องการในแต่ละพื้นที่ การสร้างแรงจูงใจให้แพทย์อยากปฏิบัติงานในชนบท การเพิ่มบทบาทของบุคลากรการแพทย์สาขาอื่น รวมถึงการส่งเสริมให้ประชาชนดูแลสุขภาพตนเองมากขึ้น

บทสรุป

กรณีศึกษาโรงพยาบาลพรเจริญสะท้อนให้เห็นถึงความท้าทายในการจัดสรรบุคลากรทางการแพทย์ ซึ่งจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วนในการร่วมกันผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างอย่างเป็นระบบ เพื่อสร้างระบบสาธารณสุขที่เข้มแข็ง เป็นธรรม และตอบสนองต่อความต้องการด้านสุขภาพของคนไทยทุกคนได้อย่างยั่งยืน

เรียบเรียง ยศไกร รัตนบรรเทิง บรรณาธิการ TNN 

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:

กระทรวงสาธารณสุข. (2566). รายงานข้อมูลบุคลากรในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข ประจำปี 2566. นนทบุรี: กระทรวงสาธารณสุข.

สำนักงานวิจัยและพัฒนากำลังคนด้านสุขภาพ. (2563). การขาดแคลนแพทย์ในประเทศไทย: สถานการณ์ สาเหตุ และข้อเสนอเชิงนโยบาย. นนทบุรี: สำนักงานวิจัยและพัฒนากำลังคนด้านสุขภาพ.

สภาการพยาบาล. (2567). ความเห็นของสภาการพยาบาลต่อการผลิตพยาบาลหลักสูตร 2 ปีครึ่ง. 

ศ.นพ.ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา หัวหน้าศูนย์วิทยาศาสตร์สุขภาพโรคอุบัติใหม่ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ .