จำนำไอคลาวด์ ( iCloud ) กับดักหนี้ยุคดิจิทัลที่คนไทยควรรู้

เพจดังกล่าวโพสต์ข้อความเชิญชวนให้กู้เงินอย่างเปิดเผย พร้อมติดแฮชแท็ก #จำนำไอคลาวด์ #ปล่อยกู้ไอโฟน เพื่อเจาะกลุ่มเป้าหมายที่กำลังเดือดร้อนเรื่องเงิน โดยมีข้อเสนอคือ ถ้าผู้กู้ไม่จ่ายเงินคืนตามกำหนด ผู้ให้กู้จะล็อกบัญชี iCloud ทันที ทำให้โทรศัพท์ไม่สามารถใช้งานได้เลย

เงินกู้ที่ต้องจ่ายด้วยข้อมูลส่วนตัว

ขั้นตอนการกู้ดูเหมือนง่าย แต่ต้องแลกมาด้วยข้อมูลส่วนตัวจำนวนมาก ผู้กู้ต้องถ่ายภาพตนเองคู่กับบัตรประชาชน พร้อมระบุชื่อ เบอร์โทรศัพท์ รายชื่อคนรู้จัก บัญชีโซเชียลมีเดีย และรหัส IMEI ของโทรศัพท์มือถือ ซึ่งเท่ากับว่าผู้ให้กู้สามารถเข้าถึงตัวตนดิจิทัลของผู้กู้ได้ทั้งหมด

ยิ่งไปกว่านั้น ดอกเบี้ยที่เรียกเก็บก็สูงลิ่ว หากกู้เงิน 6,000 บาท ผู้กู้จะถูกหักค่าดำเนินการทันที 10% เหลือรับจริงเพียง 5,400 บาท แล้วต้องจ่ายดอกเบี้ยเดือนละ 1,200 บาท รวม 6 เดือนเป็นเงิน 7,200 บาท รวมกับเงินต้นเป็นยอดหนี้ทั้งหมด 13,200 บาท ภายในครึ่งปี ดอกเบี้ยที่ต้องจ่ายสูงถึง 240% ต่อปี ซึ่งเกินกว่ากฎหมายกำหนดหลายเท่า

เมื่อเทคโนโลยีถูกใช้ควบคุมคนจน

กรณีนี้สะท้อนภาพใหม่ของวงจรหนี้ ที่เทคโนโลยีกลายเป็นเครื่องมือควบคุมผู้กู้ได้อย่างแนบเนียน เพราะโทรศัพท์ไม่ใช่แค่ของใช้ส่วนตัวอีกต่อไป แต่เป็น “ตัวประกัน” ที่ผู้กู้ต้องแลกเพื่อให้ได้มาซึ่งเงินสด หากผิดนัดชำระหนี้ โทรศัพท์ก็กลายเป็นเครื่องไร้ค่า

ช่องโหว่ของกฎหมายที่ยังไม่มีการกำกับดูแลเรื่องการใช้บัญชี iCloud หรือ Apple ID เป็นหลักทรัพย์ ทำให้ผู้ให้กู้ใช้ระบบล็อกเครื่องเป็นเครื่องมือกดดันผู้กู้โดยไม่ต้องใช้พฤติกรรมข่มขู่เหมือนในอดีต

คำถามที่ใหญ่กว่านี้คือ ทำไมคนจนถึงไม่มีทางเลือก?

การจับกุมผู้ปล่อยกู้นอกระบบรายนี้ แม้จะเป็นข่าวดี แต่สิ่งที่ควรถามต่อคือ เหตุใดคนจำนวนมากจึงยังต้องหันไปพึ่งเงินกู้นอกระบบ ที่เสี่ยงและดอกเบี้ยแพงขนาดนี้ ระบบการเงินไทยปิดประตูใส่คนไม่มีเอกสาร ไม่มีเครดิต หรือมีรายได้ไม่แน่นอน จนทำให้คนเหล่านี้ต้องยอมเสี่ยงทุกอย่าง แม้กระทั่งข้อมูลส่วนตัว

ธนาคารไม่ให้กู้ บัตรเครดิตไม่มี รายได้ก็ไม่มั่นคง การเข้าถึงแหล่งเงินทุนแบบถูกกฎหมายจึงกลายเป็นความฝันที่ไกลเกินเอื้อม จนเกิดคำถามว่า จริงหรือที่เรามี "ระบบการเงินเพื่อทุกคน" หรือเป็นเพียงระบบสำหรับคนที่มีเอกสารพร้อมเท่านั้น

ถ้ารัฐยังไม่เปลี่ยน ทางลัดก็จะยังอยู่

“จำนำไอคลาวด์” อาจเป็นแค่หนึ่งในหลายรูปแบบของเงินกู้นอกระบบที่พัฒนาไปพร้อมกับยุคดิจิทัล หากรัฐยังไม่สามารถออกแบบระบบสินเชื่อที่เข้าถึงง่าย เป็นธรรม และปกป้องข้อมูลส่วนตัวของประชาชนได้ โครงสร้างหนี้แบบนี้ก็จะยังอยู่ และขยายตัวต่อไป

เพราะความจนเมื่อเจอกับเทคโนโลยี ไม่ได้สร้างโอกาสใหม่เสมอไป หากไม่มีใครคอยกำกับดูแล มันอาจกลายเป็นเครื่องมือรัดคอคนจนให้อึดอัดยิ่งกว่าเดิม