ย้อนเส้นทาง 'นโยบายข้าวไทย' ทุกยุคสมัย เป้าหมายเพื่อชาวนา?

ยุคการค้าเสรีและการขยายพื้นที่การผลิต (พ.ศ. 2398-2475)

• ในสมัยรัชกาลที่ 4 มีการทำสัญญาเบาว์ริงกับอังกฤษ เปิดเสรีทางการค้า ทำให้ข้าวกลายเป็นสินค้าส่งออกสำคัญของไทย
• มีการขุดคลองเพื่อเปิดพื้นที่เกษตรใหม่ และส่งเสริมการขยายตัวของพื้นที่เพาะปลูกข้าว
• รัฐให้สิทธิพิเศษแก่เกษตรกรที่บุกเบิกที่ดินใหม่ โดยลดหรือยกเว้นภาษีในช่วงแรก

ยุคสนับสนุนชาวนาและการเปลี่ยนแปลงทางการปกครอง (พ.ศ. 2475-2508)

• หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง รัฐบาลมีบทบาทมากขึ้นในการช่วยเหลือชาวนา
• มีการยกเลิกภาษีที่ดิน และตั้งกองทุนช่วยเหลือชาวนา เพื่อบรรเทาปัญหาหนี้สินและเพิ่มความมั่นคงให้เกษตรกร

ยุคควบคุมการตลาดและพยุงราคาข้าว (พ.ศ. 2499-2524)

• รัฐบาลเริ่มใช้มาตรการควบคุมราคาข้าว และเรียกเก็บค่าพรีเมี่ยมข้าวจากผู้ส่งออก เพื่อควบคุมอุปทานและรักษาเสถียรภาพของตลาด
• มีการกำหนดราคาขั้นต่ำเพื่อป้องกันปัญหาผลผลิตข้าวล้นตลาด

ยุครับจำนำข้าวเปลือกเพื่อชะลอการขาย (พ.ศ. 2524-2557)

• เริ่มมีโครงการรับจำนำข้าวเปลือกเพื่อช่วยเกษตรกรชะลอการขายข้าวในช่วงฤดูเก็บเกี่ยว
• ในสมัยรัฐบาลทักษิณ ชินวัตร มีการปรับเปลี่ยนแนวทาง โดยกำหนดราคาข้าวสูงขึ้น เพื่อให้ชาวนาได้ประโยชน์มากขึ้น

ยุครับจำนำข้าวทุกเม็ด (พ.ศ. 2554-2557)

• รัฐบาลยิ่งลักษณ์ ชินวัตร นำเสนอโครงการรับจำนำข้าวทุกเม็ด โดยรับซื้อข้าวจากชาวนาในราคาสูงกว่าตลาด
• ผลกระทบจากโครงการนี้ทำให้ราคาข้าวไทยสูงเกินกว่าราคาตลาดโลก ส่งผลให้ไทยเสียตำแหน่งผู้ส่งออกข้าวอันดับหนึ่งของโลก

ยุคประชารัฐและการฟื้นฟูเสถียรภาพข้าวไทย (พ.ศ. 2557-ปัจจุบัน)

• นโยบายประชารัฐเน้นการรวมพลังของรัฐ เอกชน และเกษตรกร เพื่อสร้างความเข้มแข็งให้กับภาคการเกษตร
• มีมาตรการส่งเสริมให้เกษตรกรผลิตข้าวที่ตรงกับความต้องการของตลาด และเพิ่มช่องทางการตลาดข้าวไทยให้มีศักยภาพในการแข่งขันมากขึ้น

มาตรการช่วยเหลือชาวนาในปัจจุบัน

เมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2568 นายพิชัย นริพทะพันธุ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ เปิดเผยว่า คณะกรรมการนโยบายและบริหารข้าวแห่งชาติ (นบข.) มีมติเห็นชอบให้จ่ายเงินช่วยเหลือเกษตรกรที่ปลูกข้าว ไร่ละ 1,000 บาท รายละไม่เกิน 10 ไร่ วงเงินรวม 2,867.23 ล้านบาท เพื่อช่วยให้ชาวนาสามารถปรับตัวเข้ากับแนวโน้มของตลาด

• มาตรการเสริมที่ดำเนินควบคู่กัน ได้แก่
• การสนับสนุนให้เกษตรกรปลูกพืชทางเลือกที่ให้มูลค่าสูงขึ้น
• การพัฒนาสายพันธุ์ข้าวให้ตรงกับความต้องการของตลาดทั้งในและต่างประเทศ
• การให้สินเชื่อแก่ผู้ประกอบการเพื่อกระตุ้นการส่งออกข้าว

ข้าวไทยยังคงเป็นหนึ่งในสินค้าส่งออกสำคัญที่สร้างรายได้หลักให้กับประเทศ ในอนาคต รัฐบาลมีแผนที่จะพัฒนาอุตสาหกรรมข้าวไทยให้แข็งแกร่งขึ้น โดยเน้นการใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรม เช่น

• การนำบล็อกเชนมาใช้เพื่อตรวจสอบแหล่งที่มาและคุณภาพข้าว
• การพัฒนาแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซเพื่อช่วยเกษตรกรขายข้าวได้โดยตรง
• การส่งเสริมการแปรรูปข้าวเพื่อเพิ่มมูลค่าและตอบสนองต่อพฤติกรรมผู้บริโภคยุคใหม่
  
  

ในขณะเดียวกัน รัฐบาลไทยยังคงเดินหน้าเจรจาข้อตกลงการค้าเสรี (FTA) กับกลุ่มประเทศต่าง ๆ เพื่อเปิดตลาดข้าวใหม่ และลดอุปสรรคทางการค้าระหว่างประเทศ หากดำเนินตามแผนที่วางไว้ ข้าวไทยจะยังคงเป็นที่ต้องการของตลาดโลก และช่วยสร้างรายได้ที่มั่นคงให้กับเกษตรกรไทยต่อไป